Zo maak je je huis klaar voor een duurzame toekomst

In het huis van de toekomst is geen plaats voor aardgas. Koken op gas en de cv-ketel worden verleden tijd. Waar moeten we rekening mee houden als consument? Hoe ziet het huis van de toekomst eruit?
Vanaf 2021 zou bij vervanging van de cv-ketel eigenlijk een duurzaam alternatief geplaatst moeten worden, zoals een elektrische warmtepomp of een hybride ketel die voor een deel op gas werkt. Dat was de donderdag geuite wens van brancheorganisatie Uneto-VNI, milieuorganisaties, fabrikanten van cv-ketels en een deel van de energiesector.

Het kabinet wil dat nieuwe woningen niet meer op aardgas aangesloten worden om de CO2-uitstoot terug te dringen. Het voornemen voor 2050 is dan ook dat huishoudens helemaal geen gas meer gebruiken en dat de Nederlandse woning voorrad ergieneutraal moet zijn.
De technieken voor het huis van de toekomst zijn volop aanwezig en in ontwikkeling. Voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal en kennisinstituut TNO zien een aantal mogelijkheden.

Niet alleen de huidige technieken voor ventilatie en het opwekken van zonne-energie en -warmte worden beter. Over een paar jaar zien we ook nieuwe energieopslagtechnieken op de markt, zegt Huub Keizers. Hij is TNO-programmamanager energie en bebouwde omgeving.
Volgens Keizers moeten meerdere technieken samen worden gebruikt om de vraag naar energie terug te dringen, juist omdat de vraag extra gaat stijgen als we van het gasnet afgaan. “Momenteel is ongeveer 80 procent van het gasverbruik voor verwarming. Het maximaal, duurzaam opwekken van energie, warmte, elektriciteit en de opslag van energie zijn daarbij essentiële stappen.”
De keuzes die je maakt of worden gemaakt, hangen af van de wijk en het huis. Een woning uit de jaren zeventig dient anders te worden aangepakt dan een woning uit het begin van de eeuw.

Warmtenet

Bewoners kunnen in de toekomst bijvoorbeeld worden aangesloten op een warmtenet, zoals de stadverwarming in Purmerend en Utrecht. Woningen krijgen dan warm water dat heter is dan 70 graden uit een centrale, die op biomassa werkt of restwarmte van de industrie.

Maar het kan ook een kleinschaliger warmtenet op buurtniveau zijn dat op lagere temperaturen werkt. Zulke initiatieven worden bijvoorbeeld genomen door buurtbewoners, woningbouwverenigingen of energiecoöperaties. Hierbij staat een grote warmtepomp in een wijk en zorgt deze voor warm water.
Wel nieuw is het verwarmen van het warmtenet met geothermie oftewel aardwarmte die van 500 meter of dieper uit de grond omhoog wordt gepompt.

“Als die techniek doorbreekt, zal dat een stimulans zijn om dit toe te passen als duurzame bron voor het warmtenet. In de tuinbouw zijn succesvolle voorbeelden, waarbij bedrijven hun overcapaciteit leveren aan woningen”, zegt woordvoerder Puk van Meegeren van Milieu Centraal.

Milieu Centraal schat dat zo’n 30 tot 40 procent van de huishoudens in de toekomst op een kleinschalig of grootschalig warmtenet is aangesloten.

Nog eens 30 tot 40 procent zal een eigen warmtepomp hebben. Een volledige elektrische warmtepomp zorgt voor zowel de verwarming als het warm water. Een warmtepomp haalt warmte uit de lucht of bodem en maakt daar een bruikbare temperatuur van. De woordvoerder benadrukt dat een warmtepomp dat heel zuinig doet.

TNO schat echter dat 15 tot 30 procent van de bevolking op het warmtenet komt. Het gebruik van de warmtepomp komt hoger uit op 50 tot 60 procent.

Smartgrid

TNO vindt dat lokale overheden de taak hebben om mensen te informeren. Uiteindelijk moeten alle woningen energieneutraal zijn of liever energiepositief om bijvoorbeeld een auto te kunnen opladen, stelt TNO.

Het kennisinstituut heeft als doel om over ruim twintig jaar energie op te slaan en elders uit te zetten. TNO werkt hiervoor aan een smartgrid om op de lange termijn de energie te sturen vanuit de thuisopslag of in de wijk. Internationaal worden op dat gebied allerlei testen gedaan.

Hierbij wordt zowel naar de kortetermijnopslag van elektriciteit gekeken als naar warmteopslag voor de lange termijn. “Zodat we duurzaam opgewekte energie in de zomer of tijdens windrijke periodes kunnen verschuiven naar periodes van de grootste warmtevraag in de winter of windstille periodes”, zegt Keizers.

De wijk Lombok in Utrecht heeft een werkend smartgrid. Slimme laadpalen zorgen dat opgewekte energie uit de omgeving wordt opgeslagen in de accu van een auto. Als deze vol is, kan de auto ook energie leveren.

De Tesla-thuisbatterij is de voorloper op het gebied van energieopslag. Maar als je je woning wilt verwarmen, dan moet je op zoek naar een andere oplossing. TNO werkt daarvoor bijvoorbeeld aan opslag van energie in zoutpakketten. Doordat er vocht bij het zout komt, komt er warmte vrij die door een chemische verbinding kan worden opgeslagen.

Maar het gebruik van al deze technieken moet wel leuk blijven en niet te complex worden, vindt Keizers. “De energietransitie kan alleen een succes worden, als mensen het leuk en prettig vinden. Bijvoorbeeld omdat het meer comfort oplevert, zoals minder droge lucht, minder fijnstof en de kosten omlaag gaan.”

Belang isolatie

Vaak wordt echter over het hoofd gezien dat huizen pas toekomstbestendig worden bij goede isolatie. Drie kwart van de woningen is onvoldoende geïsoleerd, volgens Milieu Centraal.
“Isolatie is belangrijk, omdat spaarzamer met energie moet worden omgegaan. Zeker als we naar duurzame energie-opwekking willen. Doordat we van het gas afgaan, neemt de vraag naar elektriciteit enorm toe”, stelt Van Meegeren.

De huidige isolatie met bijvoorbeeld dubbel glas en dakisolatie van 7 centimeter dik volstaat niet meer. Voor optimale isolatie zijn HR++ of driedubbel glas en een isolatie van 13 tot 20 centimeter beter, volgens Milieu Centraal.

Een huis met een ‘matige’ basisisolatie is daarentegen wel al geschikt voor een hoge temperatuur warmtenet of een hybride warmtepomp. Matige basisisolatie is een spouwmuurisolatie, gewoon dubbel glas en vloer- en dakisolatie van 5 tot 7 centimeter.

“We raden aan het huis stap voor stap aan te pakken en bij elke verbouwing of onderhoudsmoment iets mee te nemen, zodat je over tien of vijftien jaar klaar bent voor een volledige warmtepomp of een laag temperatuur warmtenet”, zegt Van Meegeren.

Inductie

Uiteindelijk gaat daarbij ook het gasstel de deur uit en moeten mensen over op elektrisch koken. “Mensen stellen daarbij terecht de vraag of ze bijvoorbeeld nog wel kunnen wokken bij koken op inductie”, zegt Van Meegeren.

Wokken gebeurt van origine op een grote vlam. De onderkant van een wok is standaard rond, zodat de zijkant van de pan goed heet wordt.

Bij inductiekoken is een platte pan nodig. Dan worden de zijkanten niet goed verhit. Een oplossing is een wokkuil of extra ringen op de kookplaat en een wokring die warmte geleidt.

Kostenplaatje

De kosten voor het aardgasvrij maken van een huis hangen erg af van wat een woning al wel en niet heeft. Als je huis al goed geïsoleerd is, dan zijn de kosten 10.000 tot 15.000 euro. Maar als er nog veel moet gebeuren, dan kunnen de kosten 30.000 tot 35.000 euro zijn.

Mensen moeten zich gaan voorbereiden op een investering in de woning. Daartegenover staat wel een besparing van energiekosten, zeker als je gaat investeren in betere isolatie, aldus Van Meegeren. “Ze moeten ook niet denken dat het nooit gaat lukken. De overheid denkt na over nieuwe financieringsvormen, zoals een woning gebonden lening.”

Zo is er bijvoorbeeld nu al een relatief voordelige energiebespaarlening en bestaat er subsidie voor warmtepompen. Dit is zo’n 2.500 euro op een pomp die zo’n 11.000 euro kost.

Over het algemeen geldt bij het gasvrij maken van een huis een terugverdientijd van twintig tot dertig jaar. Dan heb je bijvoorbeeld optimale isolatie, driedubbel glas en een warmtepomp.

Zo’n lange periode klinkt onvoordelig, maar volgens Milieu Centraal kun je beter anders denken: “Wat betekent deze investering voor mijn maandlasten? Soms wegen hogere lasten van de hypotheek op tegen de lagere maandlasten door de besparing aan energie.”

Door: NU.nl/Yildiz Celie